Nawet, jak dobrze widzisz warto, żeby okulista zajrzał Ci w oczy

Rozmowa z doktor Iwoną Laudańską-Olszewską, specjalistą chorób oczu ze Szpitala Zakonu Bonifratrów w Łodzi

Oczy są delikatne, trzeba o nie dbać – mówi się, że czegoś się strzeże jak źrenicy oka: wzrok jest tu synonimem czegoś najcenniejszego. Ale w życiu – jeśli chodzi o nasze oczy – chyba tak nie jest, bo raczej mało kto, jeśli mu nic nie dokucza, kontroluje swój wzrok?

To prawda, nie przychodzi nam do głowy, że nawet jak nic nam nie dolega, jeśli chodzi o oczy, to trzeba od czasu do czasu wzrok skontrolować, zajrzeć do okulisty. Nie zawsze mamy też świadomość, że styl życia może mieć bardzo duży wpływ na rozwój schorzeń narządu wzroku. Wiele godzin spędzanych przed monitorami komputerów, wpatrywanie się w ekrany telefonów komórkowych przekładają się na przykład na rozwój zespołu suchego oka (dochodzi do osłabienia odruchu mrugania i zaburzeń filmu łzowego), a także na powstawanie czy pogłębianie wad wzroku. Z kolei przebywanie na słońcu bez okularów przeciwsłonecznych, niewłaściwa dieta i palenie tytoniu mają wpływ na rozwój zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem, czyli centralnej części siatkówki oka, miejsca którym najlepiej widzimy. Już te przykłady powinny nas skłonić do kontrolowania wzorku u okulisty, do przyjrzenia się swojemu stylowi życia, zmodyfikowania niektórych zachowań.

Nic mi nie jest, dobrze widzę – to jak często czy w jakim wieku powinienem wybrać się do okulisty? Wiele osób idzie pierwszy raz do okulisty, kiedy około 40-50-tki muszą mieć okulary do czytania…

Owszem, a to może mieć czasem poważne konsekwencje, ponieważ wiele groźnych chorób narządu wzroku długo nie daje objawów. Pacjenci zgłaszają się do okulisty, kiedy proces chorobowy, zmiany są już zaawansowane. Dolegliwości bólowych często nie dają tak poważne choroby narządu wzroku jak jaskra czy retinopatia cukrzycową (uszkodzenie najmniejszych naczyń krwionośnych siatkówki i naczyniówki oka). Tylko systematyczne wizyty u okulisty dają szansę na ich odpowiednio wczesne wykrycie i skuteczne leczenie. Rozpoczęcie leczenia, kiedy schorzenie jest mniej zaawansowane przekłada się na znacząco lepsze wyniki końcowe terapii. Jak często sprawdzać wzrok? Badanie okulistyczne powinno być przeprowadzane raz na rok, a w przypadku osób ze schorzeniami narządu wzroku nawet częściej.

Czy okulista „zaglądając komuś w oczy” może zobaczyć w nich inną chorobę niż chorobę oczu?

Do okulisty często kierowani są pacjenci przez lekarza chorób ogólnych lub neurologa, celem oceny dna oka. Jest tak również często w przypadku osób leczących się z powodu cukrzycy lub nadciśnienia. Bywa także, że lekarz okulista jest pierwszym specjalistą, który rozpoznaje po badaniu dna oka cukrzycę lub nadciśnienie, a także problemy związane z nerwem wzrokowym.

Na co zwrócić uwagę, co powinno nas zaniepokoić, jakie problemy ze wzorkiem to sygnał do konsultacji z lekarzem?

Pilnej konsultacji z lekarzem okulistą wymagają takie dolegliwości jak: błyski, czarne punkty w polu widzenia, zaniewidzenie lub silny ból oka. Na badanie okulistyczne powinni planowo zgłaszać się pacjenci chorujący na cukrzycę i nadciśnienie.

Które choroby oczu, pogorszenie jakości widzenia wiążą się z wiekiem?

Już po 40. roku życia mogą zacząć się problemy związane ze zmniejszeniem się lub utratą zdolności oka do akomodacji, czyli zdolności dostosowania się oka do ostrego widzenia przedmiotów w różnej odległości. W efekcie pogarsza się widzenie na bliskie odległości, trudno jest na przykład czytać, widzieć precyzyjnie małe przedmioty, detale. Wtedy potrzebne są okulary do czytania, jak potocznie je nazywamy, okulary do bliży. Również wraz z wiekiem swoją przezierność, przezroczystość traci soczewka i rozwija się zaćma. Wiek jest także jednym z czynników ryzyka rozwoju zwyrodnienia plamki żółtej. Na szczęście większość chorób pojawiających się u pacjentów wraz z wiekiem z powodzeniem możemy dzisiaj leczyć.

Czy choroby i wady oczu można dziedziczyć? Czy osoby obciążone rodzinnie chorobami oczu powinny wcześniej zacząć się badać, powinny badać się częściej?

Wiele chorób oczu ma podłoże genetyczne. Badać narząd wzroku powinien każdy z nas, ale na pewno osoby, u których wśród bliskich występowała jaskra, choroby plamki żółtej czy zaniewidzenie powinny poinformować o tym swojego lekarza okulistę, z nim ustalić częstotliwość badań kontrolnych.

Co zmieniło się okulistyce w ciągu ostatnich 20-30 lat? Które poważne choroby oczu leczymy teraz bez problemu, choć wcześniej były nieuleczalne?

Rozwój technologii medycznych, jak i postępy w farmakologii uczyniły w okulistyce wiele rzeczy wcześniej niemożliwych możliwymi. Dzięki pojawieniu się optycznej koherentnej tomografii potrafimy nieinwazyjnie obrazować z ogromną dokładnością nerw wzrokowy, choroby plamki żółtej czy zaburzenia na granicy ciała szklistego i siatkówki oka. Pojawianie się nowych skutecznych terapii umożliwia kontrolowanie i hamowanie rozwoju neuropatii jaskrowej oraz skuteczne leczenie zwyrodnienia plamki żółtej, związanego z wiekiem. W tym ostatnim przypadku, a także w leczeniu retinopatii cukrzycowej stosuje się iniekcje (zastrzyki) do ciała szklistego, uzyskując często nie tylko zahamowanie choroby, ale i poprawę ostrości wzroku. Retinopatię cukrzycową potrafimy też leczyć i zapobiegać utracie widzenia wykorzystując laseroterapię. Dostępność wewnątrzgałkowych soczewek zwijalnych sprawiła, że operacja usunięcia zaćmy możliwa jest przez małe cięcie, dzięki czemu znacząco skrócony jest także czas rekonwalescencji pacjenta.

Zwiększyła się również dostępność leczenia tych chorób. Drogie zastrzyki do ciała szklistego są refundowane przez NFZ w ramach specjalnego programu lekowego, nie czeka się zabieg usunięcia zaćmy.

Leczenie zwyrodnienia plamki żółtej, związanego z wiekiem jest prowadzone także w naszym szpitalu – przyjmujemy i leczmy w ramach programu lekowego finansowanego przez NFZ najwięcej pacjentów w Polsce. Warto, żeby jak najwięcej osób wiedziało, że mogą szybko, bez czekania rozpocząć bezpłatne leczenie, bo wkroczenie z terapią we wczesnym etapie choroby, przekłada się na efekt końcowy leczenia. Podobnie jest z operacją usuwania zaćmy – dziś nie ma kolejek, czas oczekiwania na operację jest bardzo krótki.