Endometrioza – groźna i bolesna
Nie wiadomo dokładnie, jakie są przyczyny tej przewlekłej choroby, która może dotykać około 10 procent kobiet w wieku rozrodczym. Powoduje dokuczliwe dolegliwości, ale może przebiegać także bezobjawowo. Może utrudniać zajście w ciążę, zwiększa ryzyko poronienia. Nie ma testów przesiewowych pozwalających ją wcześniej wykryć.
U kobiet cierpiących na endometriozę komórki błony śluzowej trzonu macicy (endometrium) przemieszczają się poza jamę macicy i nadal wykazują aktywność wydzielniczą, reagując na zmiany hormonalne zachodzące w cyklu miesiączkowym. Czyli rosną, krwawią w czasie miesiączki. W wyniku namnażania się komórek endometrium i krwi dochodzi do rozwoju bolesnych guzków, zapalenia, tworzenia się zrostów, blizn co może prowadzić do zmian anatomicznych narządów miednicy mniejszej. Na endometriozę chorują głównie kobiety w wieku rozrodczym.
– Najczęstszym objawem endometriozy jest przewlekły ból w podbrzuszu lub okolicy krzyżowej (miednicy), dyspareunia (bolesne stosunki płciowe), ból w czasie oddawania moczu i stolca – mówi ginekolog profesor Anna Sobczuk z Uniwersytetu Medycznego, II Katedry Ginekologii i Położnictwa w Łodzi, która przyjmuje pacjentki w Poradni Ginekologicznej przy Szpitalu Zakonu Bonifratrów. – Bóle w miednicy lub przewlekły ból brzucha, trwający co najmniej 6 miesięcy, są niezależne od fazy cyklu miesiączkowego, nie mają charakteru pierwotnego bólu miesiączkowego. Ból jest jednak często połączony z cyklami menstruacyjnymi, nasila się przed miesiączką. Może być tak silny, że destabilizuje życie kobiet w wielu różnych obszarach życia, takich jak praca zawodowa, nauka oraz życie seksualne.
Do czynników ryzyka rozwoju endometriozy zalicza się: uwarunkowanie rodzinne (gdy krewne pierwszego stopnia chorują na endometriozę), upośledzenie odpływu krwi miesiączkowej z macicy na zewnątrz (wady rozwojowe macicy, przebyte zakażenia, urazy i zabiegi operacyjne), wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki i krótkie cykle miesiączkowe oraz bezdzietność.
Nie ma testów przesiewowych pozwalających wcześniej wykryć endometriozę. Chorobę diagnozuje się na podstawie objawów klinicznych, badania palpacyjnego, ginekologicznego, badań obrazowych – zwykle badania ultrasonograficznego, niekiedy tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego – oraz w czasie zabiegu operacyjnego (laparoskopii). Najczęściej endometriozę rozpoznaje się w czasie laparoskopii diagnostycznej u kobiet z zespołem przewlekłego bólu w miednicy (50-80%) oraz u kobiet leczonych z powodu niepłodności (35-50%). Jeśli choroba przebiega bezobjawowo jest diagnozowana zwykle przypadkowo w czasie kontrolnego badania ginekologicznego lub leczenia operacyjnego.
Endometrioza może prowadzić do zaburzeń płodności i bezpłodności. Szacuje się, że około 30-40% kobiet z endometriozą ma problemy z zajściem w ciąże. Badania epidemiologiczne z ostatniej dekady wykazały, że endometrioza zwiększa ryzyko zachorowania na raka jajnika. Chore z endometriozą powinny być pod ścisłą kontrolą ginekologiczną, nawet wiele lat po menopauzie.
Niestety, nie ma leczenia przyczynowego endometriozy, czyli nie można usunąć jej przyczyn, ponieważ są on wciąż niejasne. Dostępne możliwości terapeutyczne – takie jak farmakoterapia lub leczenie operacyjne – nie gwarantują pełnej skuteczności. Często stosuje się metody skojarzone (leczenie operacyjne metodą laparoskopową, uzupełniane leczeniem hormonalnym).
– Terapia endometriozy skupia się na zmniejszeniu bólu, jaki dotyka pacjentki oraz na zatrzymanie rozwoju choroby i zminimalizowaniu skutków ubocznych, mogących prowadzić do powstawania torbieli endometrialnych jajnika, zrostów z narządami sąsiednimi, zaburzeń płodności lub nawet bezpłodności – podkreśla ginekolog poradni specjalistycznej profesor Anna Sobczuk. – Sposób leczenia, dobór terapii zależy od wielu czynników. Pierwszym i najważniejszym kryterium są plany rozrodcze pacjentki, a także ocena skuteczności klinicznej, tolerancji i kosztów terapii. Wiele zależy od doświadczenia lekarza oraz stopnia współpracy pacjentki w trakcie leczenia.
W farmakoterapii endometriozy stosuje się: hormonalne preparaty antykoncepcyjne (estrogenowo-progestagenowe), progestageny, analogi hormonu uwalniającego gonadotropiny, rzadziej inhibitory aromatazy (najczęściej razem z doustnymi tabletkami antykoncepcyjnymi). Wszystkie te leki wykazują podobną skuteczność – zmniejszają natężenie dolegliwości bólowych związanych z endometriozą oraz czas utrzymywania się poprawy po zakończeniu leczenia. W leczeniu bólu związanego z endometriozą stosuje się też niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ).
Najczęściej stosowane są progestageny drogą doustną, domięśniową lub w postaci systemów wewnątrzmacicznych uwalniających hormon. Ten ostatni sposób znajduje zastosowanie szczególnie u kobiet z obfitymi miesiączkami spowodowanymi obecnością ognisk endometriozy w mięśniu macicy (adenomioza). Do działań niepożądanych progestagenów zalicza się przyrost masy ciała, zatrzymywanie płynów w organizmie, obniżenie nastroju oraz acykliczne krwawienia.
Danazol, lek kiedyś szeroko stosowany, nie jest obecnie zalecany ze względu na działanie androgenne i związane z tym niepożądane efekty, między innymi przetłuszczanie się skóry, trądzik, przyrost masy ciała oraz hirsutyzm (nadmierne owłosienie), jest obecnie rzadko stosowany.
