Klasztor w Łucku

Kościół Marii Magdaleny i pierwszy klasztor Zakonu Bonifratrów w Łucku

W 1620-1630 roku Baltazar Tyszka był kanonikiem kapituły Łucku. Był aktywny w różnych działaniach w celu pozyskania środków finansowych na charytatywne projekty. Jednym z nich było utworzenie klasztory Zakonu Bonifratrów w Łucku. Przedstawiciele Zakonu zostali zaproszeni do, tamtejszego arcybiskupa Łucka Andrzeja Gembickiego[1].

Na skrzyżowaniu głównych ulic Zamkowej i Trockiej , naprzeciw bramy Okrągłego Zamku, pochodzący z XVI wieku, znajdował się kościół Św. Mikołaja. To była główna świątynia obywateli Łucku, ponieważ św. Mikołaj został uznany obrońcą miasta. W 1617 r. w czasie najazdu tatarskiego ten kościół został spalony. Pierwotnie cmentarzem zarządzał handlowiec Roman  Tropka. Ruiny kościoła wykorzystał do budowy zajazdu – karczmy, a grobowce przeniósł na pod miejski wał. Łucki podkomorzy Grzegorz Czetwiertnicki w związku z tym złożył skargę do sądu [2]. W 1639 r. ta część działki staraniem Baltazar Tyszki stał się własnością kapituły.

12 marca 1639 kanonik Baltazar Tyszko założył był fundację na budowę klasztoru. Na jego miejsce został wybrany teren, gdzie wcześniej stał kościół św. Mikołaja. [2].

Według innej opinii, w 1639 roku, w ramach budowy nowego kompleksu był oddany grunt z sąsiedniej działki, którą przekazał katedrze unicki biskup Łosowski [1]. Również wypłacano 600 zł z 8000 zł corocznych czynszów i dodatkowo 400 zł. z 5000 zł corocznych czynszów od Michała Myszki z jego majątku Mirek. W pobliżu klasztoru Tyszko ufundował barokowy [3] kościół Marii Magdaleny, który potwierdziła konstytucji w 1647 r. [4].

Zakonnicy opiekowali się szpitalem, który wcześniej Tyszko otworzył na sąsiedniej ulicy [5]. Bonifratrzy zaangażowani byli profesjonalnie w medycynę. [6]. Kanonik bardzo chciał pomagać ludziom biednym i chorym, co wypływa z treści tekstów odnośnie jego fundacji. Tym, właśnie tłumaczył fundację klasztoru Zakonu Bonifratrów, ponieważ jednym z głównych zadań zakonu była opieka nad chorymi . W szpitalu, zakonnicy pielęgnowali chorych psychicznie. Dlatego też w każdy piątek jeździli po okolicach i zbierali pieniądze, to samo robili w mieście. Ponieważ bonifratrzy byli aktywnie zaangażowane w opiekę tych instytucji i ludzi, którzy w nich przebywali byli, sami nie sprawowali Mszy świętych. Ten obowiązek zabezpieczenia codziennej Mszy powierzano przeorowi lub wikaremu innych zgromadzeń [4].

W następnych dziesięcioleciach klasztor otrzymywał darowizny od przedstawicieli wołyńskiej szlachty. Zazwyczaj ich rozmiar kształtował się w wysokości kilkuset złotych. [5] Po wydarzeniach z Chmielnickiego klasztorowi został zwrócony utracony własnościowy gruntów pod Łuckiem. Również klasztor był zwolniony z płacenia podatków. Zgodnie z konstytucją z 1676 roku ośrodek bonifraterski w Łucku był właścicielem ziemi w miejscowości Krasne pod Łuckiem. Przełożonym w tym czasie był brat Serafin Koszewicz [2], a w 1680 r. bart Stefan Kępiński. W 1765 roku kawałek ziemi w Czerwonej został już sprzedany i zabudowany domami katolików i żydów. W 1773 roku s\w klasztorze było 5 zakonników, a w szpitalu 8-14 pacjentów. Przychody z darowizn z całej Rzeczypospolitej rocznie kształtowały się na poziomie 1364 złotych[1].

Drugi kompleks klasztorny Bonifratrów

W 1781 roku [2,1], w czasie pożaru w mieście klasztor i kościół spaliły się i nie mogły być odnowione. W celu zapewnienia dalszego istnienia Konwentu Bonifratrów, Łucka katedra postanowił przekazać Zakonowi kościół św. Jakuba, ulokowany w innej części miasta. W ten sposób, kościół św. Marii Magdaleny przestał istnieć, a klasztor został przeniesiony w inne miejsce, gdzie zostały zbudowany dla niego oddzielny pomieszczenia. W pobliżu był nowy szpital. Klasztorny kompleks składał się z kościoła św. Jakuba i co najmniej trzech kamienic i piwnicy.

W 1845 roku nastąpił nowy pożar całego miasta, podczas których spaliła się większość klasztorów i  kościołów na obrzeżnej części Łucka. Od ognia bardzo ucierpiał i poniósł straty bonifraterski Konwent. To uniemożliwiło jego dalszą misję i funkcjonowanie. Jednak całkowite zaniechanie działalności i obecności Bonifratrów dokonało się w wyniku prześladowań przez władze rosyjskie instytucji katolickich [7, 8]. Wszystkie dawne pomieszczenia bonifraterski zaczęło wykorzystywać wojsko. Tak więc, w klasztorze wojsko zorganizowało swój szpital dla żołnierzy. Kościół, zachowały się w stanie częściowej ruiny po pożarze, który zamierzano wykorzystywać jako składzik lub warsztat [1].
Przebudowane budynki klasztorne na mieszkania. W nich jeszcze w XIX stuleciu lat 90 – tych mieszkali łuccy Żydzi. Kościół w 1858 r. wykupił Józef Kraszewski, a następnie sprzedawał Grodeckiemu. On z kolei sprzedał je do kierownikowi miejskiej szkoły[9], a ostatnio – Żydom. Rozebrali pozostałości by na w ruinach klasztoru wybudować sobie mieszkania. [4] W 1869 roku, ruiny kościoła już nie było.

Dzisiaj

Dzięki analizom archiwalnym udało się dokładne miejsce rozmieszczania kościoła św. Jakuba, a także dokładne pierwsze ulokowanie kościoła św. Marii Magdaleny. Ten ostatni mieścił się na skrzyżowaniu ulic Dragomanowa i Katedralnej. Kościół św. Jakuba na ul. Ryskiej. Obok tego znajdowały się dawne budynki Konwentu Zakonu Bonifratrów; jeden na ul Karimskiej 6 a drugi na ul. Dragomanowa 4.

Bibliografia:

1. Колосок Б. В. Римо-католицькі святині Луцька. — К, 2004, с.135-139 ISBN 966-575-107-7
2. П.Троневич, М.Хілько, Б.Сайчук. Втрачені християнські храми Луцька, Луцьк, 2001, с.18-20, 55-56 ISBN 966-95830-1-2
3. Mieczysław Orłowicz. Ilustrowany przewodnik po Wołyniu. Łuck, 1929
4. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 1, pod red. F. Sulimirskiego, B. Chlebowskiego, W. Walewskiego, t. 5, 1884, s. 778-792
5. Довбищенко М. В. Волинська шляхта у релігійних рухах кінця XVI — першої половини XVII ст. — К, 2008 — c.376, 788—789 ISBN 978-966-2911-22-0
6. Довбищенко М. Ченці-боніфратрії та поширення гуманістичних ідей на українських землях в першій половині XVII ст. (на матеріалах Волинського воєводства). Українознавчий альманах. Випуск 5. Київський національний університет імені Тараса Шевченка
7. Дейвіс Н. Боже ігрище: історія Польщі / Норман Дейвіс : [пер. з англ.. П. Таращук]. — К. , 2008. — с. 511—533 ISBN 978-966-500-301-4
8. Ю. М. Поліщук. Етноконфесійна політика російського царизму в Правобережній Україні (кінець XVIII — початок ХХ століття)
9. Adam Wojnicz. Łuck na Wołyniu, — Łuck, 1922 — s. 26