Ziółka z wody czy z alkoholu?

W aptekach wciąż przybywa nowych leków i suplementów diety, reklamy codziennie podpowiadają, co powinno się łykać, żeby być zdrowym i długo żyć. Mogłoby się wydawać, że w czasach rozwoju przemysłu farmaceutycznego i powszechnej wiary w pigułki, zioła – te parzone tradycyjne w domu – znikną z listy najpopularniejszych medykamentów.

Nic takiego jednak się nie stało. Dalej „lubimy” zioła, leczymy się nimi, ale też wspomagamy nimi organizm, stosujemy je w codziennym życiu (np. pijemy ziołowe herbatki), w ostatnim czasie rośnie nawet zainteresowanie ziołolecznictwem. Wiele osób nie wie jednak, jak parzyć zioła, mieszanki ziołowe, które dalej można kupić w aptekach i sklepach ziołoleczniczych, nie wie, jak prawidłowo przygotować z nich na przykład leczniczy napar. Na opakowaniach ziół jest najczęściej podany – krok po kroku – sposób ich przygotowania, „parzenia”, ale czasem wiadomo tylko tyle, że należy z nich przygotować napar, odwar, macerat czy nalewkę.

– W zależności od rodzaju ziół – a więc w zależności od tego, czy są to na przykład liście, kwiaty, drobne nasiona, czy kora, korzenie kłącza – należy dobrać sposób ich przyrządzania tak, aby nasz wyciąg zawierał optymalną ilość substancji biologicznie czynnych, zapewniających zamierzone działanie lecznicze – mówi brat Marcin z Ziołolecznictwa Zakonu Bonifratrów w Łodzi. – Do dyspozycji mamy kilka sposobów przygotowania ziół, począwszy od wyciągów wodnych, które są nietrwałe i należy je zużyć w ciągu 24 godzin, aż po ziołowe wina i nalewki, które można przechowywać o wiele dłużej.

Jak prawidłowo przygotować ziołowy napar, odwar, macerat czy alkoholowe wyciągi z ziół? Oto jak radzi to zrobić brat Marcin.

Wyciągi wodne z ziół

• Do sporządzania wyciągów wodnych najodpowiedniejsze są naczynia szklane lub fajansowe (ceramiczne), a także garnki emaliowane, które przeznaczamy tylko do parzenia ziół.
• Surowce roślinne kraje się i rozdrabnia na kawałki o średnicy od 1,5 do 3 mm i dokładnie odsiewa na gęstych sitach od pyłu i drobnych okruchów.
• Odwary, napary i maceraty przyrządzą się zarówno z suszonych, jak i świeżych ziół.

Napar sporządza się podobnie jak zwykłą herbatę. Przygotowuje się go z ziół, z których substancje lecznicze dają się łatwo „wydobyć” (ekstrahować) wodą (zioła pozyskiwane z ziela, kwiatów, liści, drobnych nasion roślin).

Przygotowanie: do wybranego naczynia wsypujemy odpowiednią ilość dobrze rozdrobnionych ziół (1-2 łyżki) i zalewamy szklanką (200-250 ml) wrzącej wody. Pozostawiamy pod przykryciem  20 minut, następnie przecedzamy przez gęste sito, ew. watę, ligninę, gazę. Gotowy napar należy wypić w ciągu 24 godzin (jest nietrwały, pozostawiony w temperaturze pokojowej może skisnąć).

Odwar sporządza się z ziół, które są trudne do ekstrahowania wodą, np. ziół w postaci: korzeni, kłączy, kory, bulw, cebul, grubych nasion.

Przygotowanie: odpowiednią ilość rozdrobnionego surowca zalewamy gorącą lub zimną wodą i powoli doprowadzamy do wrzenia. Czas gotowania jest uzależniony od rodzaju ziół i wskazań, może wynosić od 5 do nawet 40 minut. Odwar odstawiamy pod przykryciem na 20-30 minut, potem filtrujemy. Należy go spożyć w ciągu 12-24 godzin, bo szybko ulega skiśnięciu (po umieszczeniu w lodówce czas spożycia odwaru wydłuża się do 3 dni).

Macerat sporządza się z surowców roślinnych zawierających składniki lecznicze wrażliwe na wysoką temperaturę.

Przygotowanie: odpowiednią ilość ziół zalewamy wodą o temperaturze 20-22°C i pozostawiamy na 8-12 godzin, następnie przecedzamy i pijemy. Macerat możemy przechowywać w lodówce do 3 dni.

Wyciągi alkoholowe z ziół

Nalewki są to wyciągi alkoholowe wykonane z suchego rozdrobnionego surowca roślinnego. Zwykle wykonuje się je ze składników wziętych w następującej proporcji: 1 część wagowa surowca na 5 części wagowych rozpuszczalnika.

Przygotowanie: w warunkach domowych nalewkę przygotowuje się najczęściej metodą maceracji – rozdrobnione surowce roślinne zalewa się określoną ilością 30-70% alkoholu, następnie szczelnie zamyka i odstawia na 14-21 dni. Po tym czasie wyciąg alkoholowy trzeba starannie odfiltrować i zlać do ciemnych szklanych butelek, szczelnie zamknąć i odpowiednio oznakować (skład nalewki, data wykonania, dawkowanie i wskazania).

Wina ziołowe – w tym przypadku jako rozpuszczalnik, do którego z ziół „przechodzą” składniki lecznicze, stosowane jest wino wytrawne. Proporcje składników jak w recepturze nalewki.

Przygotowanie: odpowiednią ilość surowca roślinnego zalewa się winem, maceruje (szczelnie zamknięte) przez 14-30 dni w ciemnym miejscu, następnie filtruje i rozlewa do ciemnych szklanych butelek, szczelnie zamykając, oznakowując. Wino ziołowe należy przechowywać w ciemnym i chłodnym miejscu.

Alkoholatura stabilizowana to wyciąg alkoholowy wykonywany ze świeżych ziół, wykonany metodą maceracji.

Przygotowanie: odpowiednią ilość surowca (1 część wagowa ziół na 5 części wagowych alkoholu) zalewa się 30-70% alkoholem o temperaturze 80°C, szczelnie zamyka i maceruje 14 dni. Po przefiltrowaniu przelewa do szklanych, oznakowanych butelek i szczelnie zamyka.

Alkoholatura „zimna” to wyciąg alkoholowy wykonywany ze świeżych ziół, wykonany metodą maceracji, ale w tym przypadku stosuje się alkohol o temperaturze pokojowej.

Przygotowanie: jak w przypadku alkoholatury stabilizowanej.

Alkoholomiody wykonuje się biorąc wybraną nalewkę, alkoholaturę i miesza się z naturalnym miodem, zwykle w proporcji 1:1, 2:1 lub 1:2.

Źródło: Farmakopea Polska

——————————————————————————

Pięknie kwitną i leczą

Opisem sposobów przyrządzania ziół rozpoczynamy cykl informacji pod hasłem: „Pięknie kwitną i leczą”, prezentujących rośliny, które niektórzy z nas mają w swoich przydomowych ogródkach lub na działkach. Często traktujemy je tylko jako rośliny ozdobne, nie wiedząc nic o ich leczniczych właściwościach, o tym, że przygotowane z nich napary mogą wspomagać organizm, leczyć różne dolegliwości.

O takich właśnie roślinach-ziołach będzie opowiadał brat Marcin z Ziołolecznictwa Zakonu Bonifratrów w Łodzi, informacje na ten temat będziemy zamieszczać na naszej stronie internetowej co miesiąc.