Po pięćdziesiątce koniecznie raz w roku wybierz się do okulisty

Plamka żółta to najlepiej „wyposażona” centralna część siatkówki ludzkiego oka. Jest tu najwięcej fotoreceptorów, dzięki czemu możemy ostro widzieć najdrobniejsze detale na oglądanym przedmiocie, rozróżniać barwy, pisać, czytać. Dlatego dobrze jest  ten mini monitor o wielkości główki szpilki co jakiś czas sprawdzać u okulisty, zobaczyć, czy nie ma w nim zmian, które mogą prowadzić do pogorszenia widzenia lub nawet utraty wzorku. Tego zaproszenia do badań profilaktycznych oka nie powinny lekceważyć szczególnie osoby, które ukończyły 50 lat. Dlaczego?

Bo po osiągnieciu tego wieku zaczyna nam bardziej zagrażać zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (AMD, age-related macular degeneration). Dotyka ona głównie mieszkańców krajów wysoko rozwiniętych i jest najczęstszą przyczyną utraty wzroku. W Polsce na AMD cierpi ponad 1,2 mln osób. Jest to choroba przewlekła i postępująca,  powodująca uszkodzenie siatkówki, głównie w jej centralnej części.

AMD występuje w dwóch odmianach: suchej lub mokrej, wysiękowej. Ta pierwsza, łagodniejsza (85-90% przypadków) powoduje zwyrodnienie, zanik nabłonka pigmentowego siatkówki. Rozwija się wolniej, nierzadko latami, nie można jej wyleczyć. Odmiana wysiękowa rozwija się szybko, często gwałtownie, skutkując nagłym, znacznym i nieodwracalnym pogorszeniem wzroku. Zmiany w siatkówce powodują w tym przypadku nieprawidłowe naczynia krwionośne wykształcające się w oku, które przerastają i uszkadzają siatkówkę, powodując jej obrzęk i zniekształcenia. Choroba może szybko postępować, prowadząc do utraty wzroku, ale obecnie może być skutecznie leczona – ważne jest jednak szybkie jej rozpoznanie i szybkie wdrożenie leczenia. Dlatego właśnie warto po pięćdziesiątce minimum raz w roku wybrać się do okulisty.

Zastrzyk do oka – lekarstwo na wysiękowe AMD

Leczenie wysiękowego zwyrodnienia plamki żółtej polega na podawaniu do oka leku wstrzymującego śródbłonkowy wzrost naczyń krwionośnych w oku i zmniejszającego obrzęk siatkówki. Lek jest wstrzykiwany wprost do oka, do ciała szklistego. Co ważne – każda osoba, u  której  okulista rozpoznał wysiękowe zwyrodnienie plamki żółtej i potwierdził tę diagnozę dodatkowymi badaniami może skorzystać ze specjalnego programu lekowego, finansowanego przez NFZ. Realizują go wybrane przez fundusz placówki medyczne, czas oczekiwania na rozpoczęcie leczenia jest bardzo krótki – przypominają specjaliści ze Szpitala Bonifratrów w Łodzi, gdzie również w ramach programu NFZ leczy się pacjentów z wysiękową postacią AMD.

Żeby skorzystać z programu lekowego wystarczy zgłosić się do placówki, która go realizuje ze skierowaniem od swojego okulisty i kompletem badań. Pacjent, który zgłosi się do kwalifikacji na leczenie powinien mieć zbadaną ostrość wzroku, zmierzone ciśnienie środgałkowe, wykonane badanie OCT (optyczna koherentna tomografia), zdjęcie dna oka oraz angiografię flurosceinowę lub angio-oct. Jeśli ktoś będzie miał kłopot z wykonaniem jednego z tych ostatnich badań, bo w wielu przychodniach nie można ich zrobić, w szpitalu Bonifratrów może zgłosić się do kwalifikacji w programie lekowym z pozostałymi potrzebnymi badaniami. Angiografia flurosceinowa lub angio-oct zostanie tu wykonana bezpłatnie.

Na początku leczenia podaje się do oka jedną dawkę leku raz na około 30 dni, potem raz na około 60 dni. Przed każdym zastrzykiem wykonuje się badanie OCT.

– Rozpoczęcie leczenia w początkowym stadium choroby rokuje dobrze, mimo że leczy się tylko objawy, a nie jej przyczyny – mówi dr Piotr Gozdek, ordynator Oddziału Okulistycznego w Szpitalu Zakonu Bonifratrów w Łodzi. – Wyniki są na tyle dobre, że pacjent może wrócić do pracy, do normalnego życia. Później, już do końca życia trzeba się zgłaszać co 1-2 miesiące na badania kontrolne, ale ceną jest tu zachowanie wzroku.

Uczestnictwo w programie lekowym gwarantuje objęcie kompleksowym leczeniem i dożywotnią opieką okulistyczną w placówce, w której pacjent miał leczone wysiękowe zwyrodnienie plamki żółtej. Chory ma pewność, że o niczym nie zapomni – szpital przejmuje na siebie planowanie wizyt kontrolnych, których jest minimum 6 w roku.

Jak poznać, że nasze oczy atakuje AMD?

Powinniśmy oczywiście zwrócić uwagę na wszystkie zaobserwowane zmiany w jakości widzenia, funkcjonowania oczu. Ale szczególnie powinno zaniepokoić nas widzenie linii prostych jak krzywych, trudności w czytaniu, rozmazywanie się kolorów, plama w części centralnej obrazu. AMD może się przez jakiś czas skutecznie ukrywać, bo najczęściej pojawia się najpierw w jednym oku. Drugie zdrowe, które widzi normalnie, maskuje uszkodzenie, nieprawidłowy obraz oka z AMD.

Ryzyko wystąpienia choroby rośnie u osób, u których ktoś w rodzinie chorował na AMD, zwyrodnieniu plamki żółtej sprzyjają też choroby sercowo-naczyniowe, podwyższony poziom cholesterolu, palenie papierosów (ryzyko 4-5 razy większe u palaczy!), długotrwałe intensywne światło (np. praca na zewnątrz, w słońcu), niedobór przeciwutleniaczy (wit. C, E).

Osoby 50+ powinny raz w roku badać się u okulisty (ostrość wzorku, badanie dna oka), dbać o zdrowy tryb życia, stosować dietę bogatą w jarzyny, głównie karotenoidy, kwasy tłuszczowe zawarte w rybach, minimalizować spożycie mięsa i ograniczyć spożycie alkoholu, rzucić palenie, zadbać o prawidłową wagę, używać okularów przeciwsłonecznych.

W szpitalu Bonifratrów w Łodzi można także leczyć cukrzycowe powikłania w oku

Chodzi o leczenie cukrzycowego obrzęku plamki żółtej (DME), które może powodować cukrzyca. Ta choroba sprzyja bowiem nie tylko zawałom serca, udarom, miażdżycy, ale może także powodować zmiany w siatkówce, które – jeśli nie są leczone – skutkują obniżeniem ostrości wzroku, a nawet jego utratą. Retinopatią cukrzycową, bo tak nazywają się zmiany powstające na dnie oka w przebiegu cukrzycy, jest zagrożonych w Polsce około 1 mln osób.

Retinopatię można obecnie szybko, bezpłatnie i skutecznie leczyć w ramach programu lekowego,  finansowanego przez NFZ, który jest realizowany również w Szpitalu Zakonu Bonifratrów w Łodzi.  Może z niego skorzystać każdy pacjent, u którego okulista rozpoznał cukrzycowy obrzęk plamki żółtej i wystawił skierowanie na leczenie.

Warto dodać, że nawet późne rozpoczęcie leczenia, przy zaawansowanych zmianach, może powstrzymać dalszy rozwój powikłań. Oczywiście bez względu na leczenie okulistyczne ocznych powikłań cukrzycy, fundamentalne znaczenie ma leczenie choroby podstawowej: cukrzycy. A najskuteczniejszą profilaktyką retinopatii cukrzycowej i jej powikłań jest regularna kontrola okulistyczna.