Rak jelita to nie wyrok

Rak jelita grubego to podstępna choroba, która we wczesnym stadium rozwoju nie daje żadnych objawów. Na jej zdiagnozowanie jest jednak sporo czasu – nowotwór rozwija się przez wiele lat z łagodnych zmian, najczęściej polipów. Niestety w Polsce pacjenci zgłaszają się do lekarza zbyt późno. Dlatego o diagnostyce raka jelita porozmawiamy z dr. n. med. Wojciechem Piotrowskim, gastroenterologiem, kierownikiem pracowni endoskopowej Szpitalu Zakonu Bonifratrów św. Jana Bożego w Łodzi.

Panie doktorze, czy można wymienić objawy, które powinny nas zaniepokoić?

Nie ma jednoznacznych  objawów, do najbardziej charakterystycznych należą:

• makroskopowe lub utajone krwawienie z przewodu pokarmowego skutkujące niedokrwistością z objawami ogólnego osłabienia, nietolerancją wysiłku,
• bóle brzucha – częste, ale mało charakterystyczne,
• zmiana rytmu wypróżnień – wystąpienie biegunek lub zaparć,
• sporadycznie niedrożność lub perforacja.

Jeżeli występują któreś z wymienionych objawów, należy bezzwłocznie udać się do lekarza.

Czy rak jelita grubego to wyrok?

Rokowanie w tej chorobie zależy od stopnia zaawansowania zmiany w chwili postawienia diagnozy. Im wcześniej zostanie rozpoznana, a właściwe leczenie rozpoczęte, tym lepiej. Początkowe stadia rozwoju raka mogą mieć lokalizację miejscową, ograniczoną jedynie do błony śluzowej. Przy podjęciu odpowiedniego leczenia i dalszego nadzoru odsetek 5-letnich przeżyć wynosi 100 %. Można więc stwierdzić, że rak zostaje wyleczony. Niestety taka sytuacja zdarza się stanowczo za rzadko. Zazwyczaj spotykamy guzy zajmujące całą grubość ściany jelita z obecnością naciekania sąsiednich struktur i przerzutami do węzłów chłonnych. W tym przypadku rokowanie bywa dużo gorsze, a sam proces leczenia jest bardziej złożony i wymaga nie tylko rozległej chirurgicznej interwencji, ale także uzupełniającej chemioterapii, a w niektórych przypadkach (szczególnie raka odbytnicy) radioterapii.

Kto jest najbardziej narażony na to schorzenie?

Nie potrafimy jednoznacznie wskazać konkretnych osób zagrożonych tą chorobą, niemniej  dzisiejszy poziom wiedzy i doświadczenia pozwala wyodrębnić pewne grupy ryzyka: przede wszystkim osoby z dodatnim wywiadem rodzinnym oraz osoby z mutacjami pojedynczych genów. Niestety nadal jest to zbyt mało, by zidentyfikować wszystkich zagrożonych, a pamiętać należy, że około 75% zachorowań to raki sporadyczne. Kolejną niezmiernie ważną informacją jest fakt, iż większość z raków wywodzi się z gruczolaków, a te z kolei w początkowej fazie są po prostu polipami. Tylko wczesne wykrycie i usunięcie polipów może uchronić przed rozwojem raka.

W jakim wieku należy więc zacząć profilaktyczne badania i przede wszystkim jakie?

Biorąc pod uwagę z jednej strony różnorodność proponowanych badań, z drugiej strony zaś pamiętając o ich niedoskonałości, warto skupić się na tym, co najlepsze i rzeczywiście dające możliwość nie tylko wczesnego wykrycia zmiany przednowotworowej, czyli polipa, ale także jej usunięcie, a więc wyleczenie. Takim badaniem jest oczywiście kolonoskopia.

Profilaktyczną kolonoskopię należy wykonać między 50 a 75 rokiem życia. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi programu wykrywania raka jelita grubego, który prowadzony jest również w naszym szpitalu, stosowane są następujące kryteria włączenia:

• osoby w wieku 50–65 lat, niezależnie od wywiadu rodzinnego,
• osoby w wieku 40–49 lat, których krewny pierwszego stopnia miał zdiagnozowanego raka jelita grubego,
• osoby w wieku 25–49 lat z rodziny, w której występuje zespół Lyncha (dziedziczny rak jelita grubego – przyp. red.).

Z programu są z kolei wyłączone osoby z klinicznymi objawami, sugerującymi raka jelita grubego oraz te, które miały wykonaną kolonoskopię w ciągu ostatnich 10 lat (poza pacjentami z zespołem Lyncha).

Kolonoskopia budzi jednak strach wśród wielu pacjentów, czy słusznie?

W tym przypadku kolonoskopię można potraktować wręcz jako badanie „ratujące życie” –  przecież podczas kolonoskopii często usuwamy polipy, czyli stany przedrakowe. Samego badania nie należy się bać, często mówię pacjentom, że powinni raczej obawiać się niewykonania kolonoskopii w odpowiednim momencie niż jej przeprowadzenia. Ryzyko wystąpienia raka jelita grubego jest zbyt duże. Dlatego nie należy się wzbraniać przed jedynym badaniem, które może je odpowiednio wcześniej wyeliminować. Większość badań można skutecznie wykonać bez użycia dodatkowych środków farmakologicznych, można też zastanowić się nad zastosowaniem znieczulenia.

Co powinien zrobić pacjent, który chciałby wykonać badanie kolonoskopowe?

Kolonoskopię wykonujemy w ramach umowy z NFZ, na podstawie skierowania, odpłatnie oraz przede wszystkim w ramach wspomnianego programu Ministerstwa Zdrowia badań przesiewowych. Wszystkie osoby, które spełniają wymienione wyżej kryteria, prosimy o kontakt z ośrodkiem w celu wyznaczenia terminu i uzyskania instrukcji, jak przygotować się do badania. Potem wystarczy tylko przyjść na samo badanie.

Osoby zainteresowane programem bezpłatnych badań w zakresie wczesnego wykrywania raka jelita grubego prosimy o kontakt z pracownią endoskopową, osobisty lub telefoniczny od poniedziałku do piątku:  tel. 42 68 55 139 w godzinach 7.30–15.00, 42 685 50 45 w godz. 8.00-20.00, 502 200 279 w godz. 8.00-15.00, e-mail: endoskopia@bonifratrzy.lodz.pl.

Więcej informacji na stronie www.bonifratrzy.lodz.pl