LECZENIE ARTROSKOPOWE CHRZĄSTKI STAWOWEJ KOLANA

Diagnoza: OCD Oddzielająca martwica chrzęstno-kostna ( osteochondritis dissecans)

CZYM JEST CHRZĄSTKA WYŚCIELAJĄCA POWIERZCHNIE STAWOWĄ KOLANA I JAKĄ PEŁNI FUNKCJE?
Chrząstka stawowa to odmiana tkanki łącznej, której skład stanowią wyspecjalizowane komórki fibroblastów – osteocyty i chondrocyty. Powierzchnie stawowe w organizmie człowieka złożone są z chrząstki włóknistej i szklistej, która pokrywa powierzchnie stykających się ze sobą kości, zapobiega ich ścieraniu i jest odporna na tarcie, ułatwia poślizg.

JAKIE SĄ PRZYCZYNY USZKODZENIA CHRZĄSTKI?
Przyczyny możemy podzielić na ostre i przewlekłe. W przypadku chirurgii kolana mamy do czynienia z tymi uszkodzeniami, które są skutkiem dużych urazów wysokoenergetycznych głównie sportowych albo urazów przewlekłych (przeciążenia) –  długo utrzymujące się i  dające dolegliwości bólowe. Pacjent zgłasza się do szpitala z dwóch powodów albo uległ wypadkowi i ma opatrzoną nogę za pomocą stabilizatora albo przychodzi po wielu latach zgłaszając dolegliwości bólowe i np. dodatkowo niestabilność kolana.

DIAGNOSTYKA USZKODZEŃ CHRZĄSTKI STAWOWEJ.
SKĄD WIEMY, ŻE KONTUZJA WYMAGA leczenia operacyjnego?
Podstawą diagnostyki jest wywiad – rozmowa z Pacjentem, w trakcie której możemy ustalić jak i kiedy doszło do wystąpienia aktualnych dolegliwości, prześledzić dotychczasowe sposoby leczenia, zebrać wywiad dotyczący np.: przeciążeń związanych z pracą zawodową, aktywnością sportową, urazami.
Kolejny etap to badanie kliniczne, które pozwala wstępnie określić anatomiczną lokalizację dolegliwości, stopień oraz zakres dolegliwości bólowych, rodzaj stabilności/niestabilności stawu, zakres ruchomości itd.
Kolejny etap to badanie obrazowe – rtg, usg, TK oraz MRI oraz MRI z kontrastem odstawowym (tzw. artroMRI). Najdokładniejszy obraz struktur stawu kolanowego daje nam obecnie badanie rezonansem magnetycznym (z kontrastem lub bez – decyzja lekarza kierującego na badanie).

Rezonans magnetyczny to skok cywilizacyjny jeżeli chodzi o diagnostykę obrazową m. in. w ortopedii.

PLASTYKA MOZAIKOWA JAKO METODA LECZENIA CHRZĄSTKI STAWOWEJ W KOLANIE, co to jest?
Jest to jedna z wielu metod rekonstrukcji uszkodzeń chrząstki stawowej,  polegająca na przeszczepie bloczków chrzęstno – kostnych  z rejonu nieobciążonego danego stawu w rejon pierwotnego ubytku (defektu) chrząstki. Ogólnie obowiązująca zasada stanowi, iż zabiegi rekonstrukcyjne np. więzadeł, zabiegi rekonstrukcji chrząstki stawowej z użyciem przeszczepów autogennych (pobranych od tego samego pacjenta) wykonywane są za pomocą materiału pobranego z okolicy tego samego stawu, nie pobiera się przeszczepu np. z drugiego kolana, ponieważ zdrowy staw może być miejscem urazu.

Większość ośrodków w Europie i w USA stosuje tą zasadę. Alternatywną metodą jest przeszczep z biomateriałów ,  przeszczep alogeniczny ( materiał pobrany od zmarłego dawcy – bank tkanek), coraz częściej z powodzeniem stosuje się technologię ACI – czyli przeszczep autologicznych chondrocytów (komórek tworzących chrząstkę stawową) pobranych wcześniej od pacjenta, z których podczas procesu namnażania w specjalnym laboratorium tworzy się rodzaj matrycy (macierzy) – którą następnie po kilku tygodniach wczepia się ponownie pacjentowi w miejsce ubytku chrząstki stawowej.

ARTROSKOPIA, DLACZEGO NIE OTWARTA OPERACJA?
Od kilku lat większość schorzeń oraz urazów stawów (m.in. kolan ) staramy się naprawiać metodami artroskopowymi. Wynika to z gwarancji większego bezpieczeństwa pod względem bakteriologicznym, mniejszego urazu dla kolana i co jest bardzo ważne dla osób aktywnych, krótszego okresu rehabilitacji. Technologia umożliwia pełne spektrum wykonywanych zabiegów rekonstrukcyjnych przy użyciu technik małoinwazyjnych niż przy użyciu technik otwartych. W zasadzie przy obecnej technologii tylko zabiegi wymiany powierzchni stawowych (endoprotezy) oraz złamania okolicy dużych stawów wymagają konwencjonalnych (otwartych) technik operacyjnych.

JAKIE SĄ ETAPY ZABIEGU „PLASTYKA MOZAIKOWA”?
Wszystkie Operacje endoskopowe ( w ortopedii – artroskopowe)  zaczynają się od wypełnienie stawu kolanowego solą fizjologiczną pod zwiększonym ciśnieniem przy użyciu specjalnej pompy. Ułatwia to płukanie stawu, śródoperacyjne usuwanie zniszczonych tkanek, zamyka (ciśnienie) drobne naczynia krwionośne.

Za pomocą artroskopu możliwe jest dokładne obejrzenie stawu kolanowego i ocena struktur stawowych. Jest to pierwszy etap każdego endoskopowego zabiegu operacyjnego. Kolejnym etapem jest wprowadzenie miniaturowych narzędzi chirurgicznych i wykonanie niezbędnych zabiegów naprawczych, w tym przypadku opracowanie ogniska uszkodzenia chrząstki stawowej, następnie pobranie materiału do przeszczepu z odpowiedniej okolicy anatomicznej ( bloczki chrzęstno – kostne o średnicach od 5 do 10 mm).

Rekonstrukcja ubytku chrząstki czyli przeszczepienie wymienionych wyżej bloczków do wnętrza ubytku jest to ostatni etap zabiegu, po wcześniejszym wydobyciu wszystkich wolnych ciał, zaopatrzeniu innych uszkodzeń ( np. łąkotek, więzadeł krzyżowych).

Ubytek zostaje uzupełniony  specjalną „mozaiką” z ww. bloczków,  wykonaną   techniką  „press-fit” – precyzyjne dopasowanie średnicy wywierconych wcześniej kanałów oraz pobranych bloczków celem stabilnej implantacji.

Po zabiegu operowana kończyna dolna jest zabezpieczona w specjalnym stabilizatorze zablokowanym w pełnym wyproście przez okres około 4 dni z zakazem obciążania kończyny (kule łokciowe).  Pełne obciążenie operowanej kończyny następuje po 6 tygodniach od zabiegu operacyjnego. Ruchomość zwiększa się co tydzień o około 30 stopni, po 4 tygodniach od zabiegu operacyjnego pacjent powinien uzyskać pełną ruchomość operowanego kolana.
Zrekonstruowana powierzchnia stawowa podlega biologicznemu procesowi wgajania, który trwa około 12 tygodni.

JAK DŁUGO TRWA ZABIEG?
Duże, rekonstrukcyjne  zabiegi ortopedyczne ( w tym mozaikoplastyka) trwają  1 do 2 godzin.

JAKIE POWIKŁANIA MOGĄ WYSTĄPIĆ?
Jest to technika zmniejszając ryzyko powikłań do minimum. Przeszczep to tkanka własna Pacjenta, a wszelkie pozostałe warunki, które muszą być spełnione aby przeszczep autogenny prawidłowo się wgoił to miniinwazyjna (artroskopowa) technika , okołooperacyjna profilaktyka antybiotykowa, profilaktyka p/zakrzepowa i mnóstwo innych czynników dotyczących warunków nowoczesnej sali operacyjnej, prawidłowa rehabilitacja prowadzona przez doświadczony zespół, pełna współpraca ze strony Pacjenta.

KIEDY PACJENT OPUSZCZA SZPITAL I WSTAJE NA NOGI?
Pacjent opuszcza szpital już następnego dnia po zabiegu, wtedy  jest pionizowany i zaczyna się poruszać przy pomocy kul z zakazem obciążania. Jednocześnie podejmuje 6 tygodniową rehabilitacje, która ma na celu bezpieczny powrót do codziennej aktywności.

KIEDY WIEMY, ŻE OPERACJA ZAKOŃCZYŁA SIĘ SUKCESEM?
W momencie gdy pacjent wróci do aktywności sportowej, nie ma dolegliwości bólowych i osiąga pełny zakres ruchomości kolana. Jeżeli są wątpliwości zlecamy kontrolny rezonans magnetyczny. W tym przypadku jest to jedyne badania diagnostyczne pozwalające ocenić proces biologiczny wbudowania przeszczepu w miejsce implantacji.

Z doktorem Stanisławem Szymanikiem, kierownikiem Oddziału Diagnostyczno – Leczniczego Szpitala Bonifratrów w Krakowie rozmawiała Anna Szlama.

fot. Marcin Brzózka