Depresja – wymysł czy realne zagrożenie?
W ostatnich latach depresja stanowi coraz większe zagrożenie zdrowotne i społeczne. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia z 2017 roku wynika, że w Polsce na tę chorobę cierpi 5,1% społeczeństwa, a do 2030 roku depresja będzie najczęściej występującą chorobą na świecie. Sytuację pogarsza sytuacja trwającej od roku pandemii Covid-19, gdyż izolacja społeczna oraz lęk o zdrowie istotnie przyczynia się do gwałtownego wzrostu nowych przypadków.
W związku z niedawno obchodzonym Ogólnopolskim Dniem Walki z Depresją przypadającym na 23 lutego, pragniemy przedstawić garść ważnych informacji na temat tego zjawiska.
Czym właściwie jest depresja?
Zaburzenia depresyjne kojarzą się głównie z obniżeniem nastroju – osoby z tą przypadłością czują się smutni, nieszczęśliwi oraz przygnębieni. Jednak najczęściej smutek ma charakter naturalnie występującej emocji, powstałej w toku bieżących przeżyć, niezwiązanej z żadnym zaburzeniem zdrowia i nie musi świadczyć o chorobie. Nasuwa się pytanie: jak rozróżnić chwilowe pogorszenie nastroju od depresji?
Według międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD-10, aby wysunąć podejrzenie depresji jako zaburzenia należy zweryfikować, czy w ciągu ostatnich dwóch tygodni nie wystąpiły co najmniej dwa z poniższych objawów:
- często występujące poczucie przygnębienia przez większość dnia,
- mniejsza zdolność do odczuwania radości z tego, co dotychczas sprawiało przyjemność, mniejsze zainteresowanie sprawami dnia codziennego,
- długotrwałe poczucie zmęczenia i pozbawienia energii.
Konieczne jest także wystąpienie dwóch lub więcej spośród następujących objawów:
- Znaczące pogorzenie lub wzmożenie apetytu albo nieintencjonalny wzrost/spadek masy ciała,
- problemy ze snem – zarówno trudności w zasypianiu, jak i budzenie się w nocy czy nadmiernie długi sen występujące niemal każdej nocy,
- spowolnienie w mowie lub ruchach albo wręcz przeciwnie: nerwowość, poczucie niepokoju, nieustanne poruszanie się lub problem z usiedzeniem w jednym miejscu,
- utrata zaufania do siebie, poczucie bezwartościowości lub bycia gorszym od innych,
- samooskarżenie się lub poczucie winy z błahych powodów,
- problemy z myśleniem lub koncentracją uwagi albo w podejmowaniu decyzji,
- brak chęci życia, myśli dotyczące wyrządzenia sobie krzywdy lub popełnienia samobójstwa.
W przypadku podejrzenia depresji warto skorzystać z pomocy specjalisty. Jej rozpoznanie nie przysparza kłopotu psychologowi czy psychiatrze. Kierując się opisem symptomów choroby i korzystając ze skal do pomiaru nasilenia objawów, mogą oni stwierdzić czy występujące u osoby objawy składają się na syndrom depresji, by następnie podjąć dalsze działania.
Jakie mogą być przyczyny depresji?
Depresja nie posiada obecnie w pełni wyjaśnionego podłoża. Może pojawiać się u osób
o różnych typach osobowości oraz różnych zakresach zdolności do radzenia sobie z problemami życiowymi. Nie jest to problem tylko osób dorosłych. Coraz częściej dotyka także dzieci i młodzież.
Na depresję mogą zapaść zarówno osoby zaradne życiowo, jak i te stale borykające się
z przeciwnościami losu. Rozróżnia się kilka przyczyn depresji:
- Jako następstwo wystąpienia jakiegoś stresującego wydarzenia życiowego, np. śmierć małżonka, rozwód, choroba.
- Może być uwarunkowana biologicznie np. z powodu zaburzeń działania systemu nerwowego u danej osoby chociażby produkcji neuroprzekaźników, takich jak serotonina czy noradrenalina.
- Ważne są także czynniki genetyczne, które nie są bezpośrednio odpowiedzialne za jej rozwój, ale mogą przyczynić się do łatwiejszego popadania w nią. Innymi słowy, niektórzy ludzie mogą od urodzenia być mniej lub bardziej predysponowani do zapadania na to zaburzenie.
- Zauważa się też rodzinne predyspozycje do depresji – mogą one mieć charakter dziedziczny, ale też wynikać z wychowywania się w konkretnych warunkach i wynoszenia z nich niekorzystnych wzorców zachowań.
- Zdarza się, że objawy depresyjne pojawiają się także w trakcie niektórych chorób somatycznych
- Istotną przyczyną są także przeżywane przez pacjenta emocje. Wyróżnić tu można w szczególności sytuacje konfliktowe, frustracje czy gniew, zwłaszcza jeśli są tłumione i przeżywane wielokrotnie.
Warto podkreślić, że przyczyny depresji często są mieszane, np. w przypadku depresji poporodowej, w której rolę odgrywają zarówno czynniki sytuacyjne, psychiczne, jak i zaburzenia hormonalne u świeżo upieczonej mamy.
Jak postępować w przypadku podejrzenia depresji?
Warto pamiętać, że depresja jest chorobą złożoną, a chorujący na tą przypadłość nie są winni jej wystąpienia. Slogany w stylu: „weź się w garść” nie są dobrym sposobem postępowania w takim przypadku i tylko utwierdzają cierpiącą osobę o niezrozumieniu jej sytuacji i potrzeb.
Należy podkreślić, depresja jak każda choroba jest niebezpieczna wtedy, gdy nie jest leczona. Najefektywniejsze jest podejście kompleksowe, czyli połączenie oddziaływań psychologicznych oraz farmakoterapii. Bardzo ważna jest też edukacja – uświadomienie sobie na czym polega taka przypadłość i czego się można spodziewać.
Nieodpłatne doraźne wsparcie psychologiczne w okolicznościach nagłego i znaczącego pogorszenia samopoczucia można uzyskać w Ośrodkach Interwencji Kryzysowej, a także przez działające Telefony Zaufania (np. Fundacji Itaka). Możliwe jest także umówienie się bez skierowania na wizytę z psychiatrą w Poradniach Zdrowia Psychicznego czy przychodniach podstawowej opieki zdrowotnej dysponujących takim specjalistą. W przypadku dzieci, pomoc świadczą państwowe Poradnie Psychologiczno – Pedagogiczne oraz Poradnie Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży.
W sytuacjach nagłego pogorszenia samopoczucia prowadzącego do myśli samobójczych można także zwrócić się do Izb Przyjęć lub SOR placówek dysponujących oddziałem psychiatrycznym.
Bibliografia:
- Raport WHO (2017). Depression and Other Common Mental Disorders. Global Health Estimates. Geneva, Switzerland,
- Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Kraków-Warszawa: Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, 1998,
- Seligman, M. E. P., Walker E. F., Rosenhan D. L. (2003). Psychopatologia. Poznań: Zysk i S-ka.,
- Cierpiałkowska, L. (2019). Psychopatologia. Warszawa: Wydawnictwo Scholar
Opracowanie:
Bartłomiej Kochanowski
Psycholog
Znajdziesz nas taże tutaj: